ตรวจมวลกระดูกเมื่อไหร่ดี? ข้อบ่งชี้สำคัญที่คนวัย 50+ และครอบครัวควรรู้
หลายคนรู้ว่ากระดูกพรุนเป็นเรื่องใหญ่ แต่ยังไม่รู้ว่าต้อง “ตรวจมวลกระดูก” ตอนไหน บางคนคิดว่าต้องรอปวดหลัง ปวดเอว หรือเดินไม่ไหวก่อนถึงจะตรวจได้ แต่ในความจริงการตรวจมวลกระดูกควรทำให้ถูกจังหวะ เพราะช่วยป้องกันกระดูกหักได้ก่อนที่จะเกิดเหตุ
หมออยากเขียนบทความนี้ให้เข้าใจง่าย ๆ ว่า ใครควรตรวจ? ตรวจทำไม? และถ้าไม่ตรวจจะเสี่ยงอะไรบ้าง? เพื่อให้ทุกคนได้ตัดสินใจดูแลสุขภาพกระดูกได้อย่างถูกต้องครับ
เคสหนึ่งที่อยากเล่า: ล้มเบา ๆ แต่กระดูกสันหลังยุบ
คุณป้าศรี อายุ 63 ปี สุขภาพดีมาตลอด กินอาหารครบ นั่งทำงานเอกสารที่บ้านเป็นส่วนใหญ่ วันหนึ่งเอื้อมหยิบของจากชั้นล่าง ทำให้เสียหลักแล้ว “นั่งกระแทกพื้น” แบบไม่ได้ล้มรุนแรง
คืนนั้นป้าศรีปวดหลังจนลุกเดินลำบาก ครอบครัวคิดว่าเป็นกล้ามเนื้อ แต่เมื่อมาถ่าย X-ray กลับพบว่า กระดูกสันหลังยุบจากภาวะกระดูกพรุน
คุณป้าไม่เคยตรวจมวลกระดูกมาก่อน และไม่รู้ว่าตัวเองเริ่มมีกระดูกบางตั้งแต่หลายปีก่อน หากตรวจตั้งแต่ช่วงอายุ 55 ปี ก็อาจป้องกันเหตุครั้งนี้ได้
เหตุการณ์แบบนี้เกิดขึ้นบ่อยมากในผู้หญิงหลังหมดประจำเดือน และผู้สูงอายุทุกเพศครับ
กระดูกพรุนคืออะไร? ทำไมถึงตรวจไม่เจอด้วยการ X-ray ปกติ?
กระดูกพรุนคือภาวะที่ความแน่นของกระดูกลดลงจนโครงสร้างด้านในบางลง ทำให้เปราะและหักง่าย
ความสำคัญคือ… กระดูกพรุนไม่แสดงอาการ และ X-ray ปกติอาจยังไม่เห็นความบางที่แท้จริง จนกว่าจะบางมากแล้ว
ดังนั้น การตรวจมวลกระดูก (DEXA scan) จึงเป็นวิธีที่จะรู้ให้ชัดที่สุด
ข้อบ่งชี้หลักในการตรวจ BMD โดย DXA scan:
- สตรี ≥65 ปี / ชาย ≥70 ปี — แม้ไม่มีความเสี่ยงอื่น
- สตรีวัยหมดประจำเดือนอายุน้อยกว่า 65 ปี ที่มี risk factors เช่น:
- BMI <21
- สูบบุหรี่
- ดื่มแอลกอฮอล์ >3 drinks/day
- ประวัติกระดูกหักจากอุบัติเหตุเล็กน้อย
- ชายอายุ 50–69 ปี ที่มี risk factors (เช่น low testosterone, steroid use)
- ผู้ที่มี fracture จาก low‑energy trauma (เช่น fragility fracture)
- ผู้ที่ได้รับยาเสี่ยงกระดูกพรุน: glucocorticoids ≥5 mg/day นาน ≥3 เดือน
- โรคที่มีความเสี่ยงกระดูกพรุน: เช่น RA, CKD, hyperparathyroidism, malabsorption (IBD, celiac)
- วางแผนให้ยารักษากระดูกพรุน หรือ ติดตามผลการรักษา
ทำไมต้องตรวจมวลกระดูก? ตรวจแล้วได้อะไร?
หมอขออธิบายแบบง่าย ๆ ว่า DEXA scan ทำให้เรา
- รู้ว่ากระดูก “บางแค่ไหน”
- ประเมินความเสี่ยงกระดูกหักในอนาคต
- รู้ว่าควรเริ่มยารักษาหรือยัง
- รู้ว่าควรปรับอาหาร ออกกำลังกาย หรือปรับพฤติกรรมอะไรบ้าง
- วางแผนป้องกันไม่ให้สะโพกหักในอนาคต
เพราะถ้ารู้เร็ว เราจะป้องกันได้มากค่ะ
ตรวจมวลกระดูกใช้เวลานานไหม? เจ็บหรือเปล่า?
- ใช้เวลาประมาณ 10–15 นาที
- ไม่เจ็บ ไม่มีเข็ม
- รังสีปริมาณต่ำมากจนถือว่าปลอดภัย
เป็นการตรวจที่ง่ายมาก แต่ผลลัพธ์คุ้มค่ามากในการป้องกันกระดูกหักระยะยาว
ถ้าไม่ตรวจ จะเสี่ยงอะไร?
หลายคนไม่รู้ว่ามีกระดูกพรุน จนกระทั่งเกิดเหตุ เช่น:
- ล้มเบา ๆ แล้วสะโพกหัก
- จับของหนักแล้วข้อมือหัก
- ไอแรงแล้วกระดูกสันหลังยุบ
เมื่อกระดูกหักครั้งแรก ผู้ป่วยจะเสี่ยงกระดูกหักซ้ำสูงขึ้นหลายปีต่อเนื่อง ดังนั้นการป้องกันตั้งแต่ต้นจึงสำคัญมาก
หมออยากบอกว่า…
“การตรวจมวลกระดูก” เป็นเหมือนการตรวจสุขภาพประจำปีของกระดูก ยิ่งเริ่มตรวจเร็ว ยิ่งป้องกันกระดูกหักได้มาก โดยเฉพาะผู้หญิงวัย 50+ และผู้ชาย 60+ ซึ่งเป็นช่วงที่กระดูกเริ่มบางลงชัดเจน
หากคุณหรือคนที่คุณรักเข้าเกณฑ์ข้อใดข้อหนึ่งในบทความนี้ หมอแนะนำให้ตรวจไว้เลยครับ เพื่อจะได้ดูแลตัวเองให้ยืน เดิน และใช้ชีวิตอย่างแข็งแรงไปอีกนาน
บทความนี้ให้ข้อมูลทั่วไป หากอาการไม่ดีขึ้นควรปรึกษาแพทย์
สามารถปรึกษาปัญหากระดูกและข้อ หรืออาการปวด ได้ที่
ผศ.นพ.ธนินนิตย์ ลีรพันธ์ (หมอเก่ง)
ผู้เชี่ยวชาญโรคกระดูกและข้อ
สอบถามปัญหาโรคกระดูกและข้อ ปวดหลัง ปวดคอ ปวดเข่า ปวดไหล่ กระดูกพรุน ได้ครับ
📱 Line ID: @doctorkeng โทร 081-5303666
#ตรวจมวลกระดูก #กระดูกพรุน #ผู้สูงอายุ #ป้องกันกระดูกหัก #DEXA #สุขภาพกระดูก
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น